Yemen Mocha çekirdeği dünyaya yayılan ilk kahve türü, aynı zamanda kadim Türk kahvesinin tarihteki esas çekirdeği. Yani tarihi kayıtlara, reçetelerde Türk kahvesi olarak geçen kahveler Yemen çekirdeği ile elde ediliyor.
Etiyopya, kahvenin doğduğu yer olarak biliniyor. Hikayesini Kahvenin nasıl keşfedildiği hakkındaki yazımızda okuyabilirsiniz. Yemen ise kahvenin dünyaya yayılmasını sağlayan bir liman ve dağıtım merkezi. Tarihteki bu lojistik özelliğiyle birlikte Yemen coğrafyasında da bir Arabica türü yetişiyor. Bu kahvenin yani “Mocha”nın da tarihimizde büyük bir önemi var.
Yemen Mocha Limanı’ndan dünyaya: Kahve yolculuğu
Kahve çekirdekleri 15. yüzyıl ortasında Etiyopya’da kahve ormanlarından Kızıldeniz’in güneyine nakledildikten sonra ticari amaçla ilk defa Yemen’de yetiştirildi. Yani kahvenin ekonomisini yaratmak amacıyla tarımsal faaliyet ilk burada gerçekleşti, varyasyonları bu sürede ortaya çıktı. 16. yüzyılda önce Osmanlı topraklarına geldi, 18. yüzyılda ise Avrupa kahveyle tanışmaya başladı.
Yemen Mocha Çekirdeği -kahvesi- Osmanlı’ya nasıl geldi?
Kahvenin Osmanlı’ya gelişi, Kanuni Sultan Süleyman döneminde (1520-1566) oldu. Habeşistan valisi Özdemir Paşa, Yemen’de tattığı kahveyi çok beğendi ve kendi ülkesine getirip burada da bu lezzetli içeceği tüketmek istedi. Fakat bazı kaynaklar, kahvenin Osmanlı’ya ilk girişinin Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran Seferi’nin ardından gerçekleştiğini söylüyor.
1600’lü yılların başında tüccarlar sayesinde Venedik ve İngiltere’ye yayılan kahve, Avrupa’ya “Türk Kahvesi” olarak tanıtılıyor. Böylece Osmanlı topraklarında yetişmeyen bir bitki, dünyaya Türk adı ile tanıtılıyor. Viyana Savaşı’ndan sonra kahvenin Avrupa’ya yayılması ile ilgili bilgileri de okuyabilirsiniz.
Yemen Mocha çekirdeği kahvesinin özellikleri
Yemen’de kahve üretimi, Brezilya, Vietnam, Endonezya, Kolombiya ve Etiyopya gibi dünyanın önde gelen kahve üreticilerinden daha az. Bunun sebebi ise şöyle sıralayabiliriz: Yemen’in diğer ülkelere göre daha az yağış alması, tarım yöntemlerinin daha eski teknolojiye dayanması ve ülkedeki savaş.
- Yetiştiği bölge: Ismaili Bölgesi, Yemen
- Yetiştiği Rakım: 2000 metre
- Kahve cinsi: Arabica
- Hasat dönemi: Eylül-Ekim
- Çikolata ve baharat notalarına sahiptir
Bir bakanlık yetkilisi olan Abd al-Malik al-Thaur’a göre, çekirdekler 700-2.400 metrelerdeki dağ yamaçlarında yaklaşık 34.500 hektar teraslı tarlalardan toplanıyor. (The News Arab’a göre).
Kahvenin (Yemen Mocha Çekirdeği) dünyaya yayılması
Coğrafi keşiflerin artması, kahvenin Osmanlı topraklarını aşmasıyla birlikte kahvenin tarımı da dünyaya yayılmaya başladı. İngiltere, Hollanda ve Fransa’dan gelen tüccarlar Mocha’dan gelen kavrulmuş kahvelerle birlikte ağaçlarını da almaya başladı.
Hollandalı tüccarlar 1658 yılında Yemen Mocha fidanlarını Seylan’a yani Sri Lanka’ya, ve Endonezya’ya götürdü. O günden sonra farklı coğrafyalarda da hızla yetiştirilmeye başladı.
Mocha kelimesinin anlamı
Yemen’deki bu limanın adından gelen kahve çeşidinin adı aynı zamanda çikolata ile yapılan espresso ile aynı isme sahip. Bu nedenle karışıklık olabiliyor.
Türk kahvesi hangi çekirdekten yapılır?
Yaygın bir yanlışı düzeltmekte fayda var: Türk kahvesi bir kahvenin adı değil, pişirme yönteminin adı. Pudra inceliğinde öğütülmüş ve koyu kavrulmuş kahve çekirdeği, cezve içinde suyla pişirilerek elde etme yönteminin adıdır.
Bu nedenle her kahve çekirdeğinden Türk kahvesi yapılabilir. Sadece geleneksel olarak damağımızın alışkın olduğu kahve çekirdekleri var. Piyasadaki Türk kahvelerinin neredeyse %90’ı Brezilya’nın Rio Minas bölgesinde yetiştirilir. 800-1500 m. irtifada yetişen bu çekirdek Arabica türüdür. Bunun temel nedeni ucuz olmasıdır.
Rio Manas kahvesinin en temel özelliği, yetiştirildiği topraklardan kaynaklanan şekilde iyot defekti taşımasıdır. Bunun sonucu olarak da kahve biraz ekşi ve acı olur. Ucuz bir çekirdek türüdür.
Yemen Mocha Çekirdeği ile Türk kahvesi
Osmanlı İmparatorluğu’ndan dünyaya yayılan kahvenin hikayesi Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’ne dayanıyor. (1520-1566). Habeşistan valisi Özdemir Paşa, Yemen’de tattığı kahveyi çok beğendi ve kendi ülkesine getirip burada da bu lezzetli içeceği tüketmek istedi. Bu gelen kahve çekirdekleri Yemen çekirdekleriydi.
İkinci Dünya Savaşı başlayınca Türkiye ekonomisi zor bir döneme girdi. Kemer sıkma politikası uygulanmaya başladı ve Tekel idaresi kuruldu. Bu idare her zaman tükettiğimiz ve fiyatı piyasa ortalamasının üzerinde olan Yemen kahvesi yerine ucuz olan Brezilya çekirdeklerini ithal etmeye başladı. Bu Brezilya çekirdeklerinin adı Rio Minas. Yemen kahvesine göre asidite oranı daha yüksek bir çekirdek türü.
Tekel idaresinin kapandı ve bu uygulamanın ortadan kalktı fakat Türk kahvesinde alışkanlık değişmedi. Bu nedenle Yemen Çekirdeğinden Türk kahvesi yudumlayan büyüklerin gözleri parlamaya başlar.
Bugün Yemen Mocha çekirdeklerinden Türk kahvesi tatmak, kahveyi özel bir zevke dönüştüren kişilerin araştırarak bulabildiği yerlerde, örneğin kavurmacılarda bulunabilir. Fakat zincir marketlerde bulmak zor.
Türk kahvesi nerede üretiliyor
Türkiye kahve kuşağı denen ve kahvenin yetiştiği ekvator bölgesinde yer almadığı için kahve yetiştirmeye uygun değil. Coğrafi özellikleri ve iklim koşulları nedeniyle Türkiye’de kahve yetişmiyor.
Özetlemek gerekirse,
Yemen Mocha çekirdek türü dünyaya yayılan ilk çekirdek. Baharat ve çikolata notalarına sahip bu Arabica türü, Osmanlı’daki Türk kahvesinin gerçek çekirdek türü. Bugün tükettiğimiz Türk kahvesi türü ise daha ucuz bir çeşit olan Brezilya Rio Minas çekirdeği. Eğer Türk kahvesine ilgiliyseniz Yemen Mocha çekirdeği ile Türk kahvesini tatmak için yeni yerler araştırabilir, farkını ayırt edebilirsiniz.