Kahve kavrulurken, en önemli noktalardan biri kahve çekirdeklerinin homojen boyutlarda olması. Bu da ancak kahve elekleri ile sağlanabiliyor.
Peki, kahve elek boyutları nelerdir? Neye göre ayrılır ve ne anlama gelir? Cevaplar yazımızda.
Kahve çekirdeği sınıflandırması, en önemlilerinden biri çekirdek boyutu olan bir dizi özellik ile ilgilidir. Genellikle daha büyük çekirdekler kavurmada daha çok tercih edilir.
Çekirdek boyutunun yanında çekirdek yoğunluğu, nem oranı da kahve kavurma profillerini oluştururken göz önünde bulundurulması gereken faktörler arasındadır.
Kahve Eleği Nedir?
Kahve sınıflandırma (coffee grading) terimlerinden biridir. Hatta, yeşil kahve çekirdeklerini sınıflandırmak için en çok kullanılan yöntem, kahve eleme yöntemidir.
Kahve elekleri, kahve kavurma uzmanlarının yeşil kahve çekirdeklerinin boyutunu ölçmek için kullandıkları temel bir araçtır.
Bu araç sayesinde kahve çekirdeklerini sınıflandırabilir, eşit şekilde kavrulmasını sağlayabilirler.
Eleğin çerçevesi genelde ahşaptan ya da çelikten yapılır. Eleğin delikli üst kısmı ise çelikten üretilir. Şekli ise yuvarlak ya da köşeli olabilir.
Kavurma sürecinin her yönünü kontrol etmek ve izlemek isteyen, kavurma uzmanları için ideal bir araçtır.
Kahve Eleği Ne İşe Yarar? Neden Önemlidir?
Kahve elekleri, temelde kahve çekirdeklerini boyutlarına göre ayırmaya yarar. Bu da, kavurma işlemi sırasında kalite standartlarını yükseltir.
Eğer farklı boyutlarda kahve çekirdekleri aynı anda kavrulursa, ısı dağılımı eşit olarak sağlanamaz.
Küçük hacimli çekirdekler yanabilir, büyük hacimli çekirdekler de yeterince kavrulmayabilir. Bu nedenle oransal olarak yakın boyutlardaki çekirdeklerin bir arada kavrulması gerekir.
Tutarsızlık, kahvede en istenmeyen etkidir. Eşit boyutlu çekirdekler, tutarlı bir kavurma işlemi sağlar. Bu da hem tutarlı bir demleme hem de daha sabit bir tat oluşturur.
Kaliteli bir kavurma işlemi, büyük çekirdekler ile yapılmaz. Homojen boyutlardaki çekirdek ile yapılan kavurma işlemi, en kaliteli kavurmadır.
Kahve çekirdeklerini boyutlara ayırmak, sadece kavurma aşaması için önemli değildir. Aynı zamanda alım satım işlemleri sırasında ortak bir dil ve piyasa oluşmasını sağlar.
Aynı zamanda kahve pazarında da çekirdek boyutları önemlidir. Hatta bazı kahve çeşitlerinde premium kahve fiyatları çekirdek boyutlarına göre belirlenir.
Örneğin, ünlü Kenya AA sınıfının fiyatı, daha küçük olan Kenya AB sınıfı kahvelerden daha yüksektir. Kahve elek boyutu büyüdükçe fiyat da artar.
Bunun asıl nedeni, kahve çekirdeği boyutunun aslında yetişme kalitesiyle alakalı olduğunun düşünülmesidir.
Daha yüksek irtifada, daha yavaş bir şekilde yetişen çekirdeklerin hem daha büyük hem de daha yoğun olduğu kabul edilir. Bu da doğrudan, büyük çekirdeklerin daha kaliteli çekirdekler olarak sınıflandırılmasını sağlar.
Fakat bu teori her zaman doğru değildir. Çünkü, bazı coğrafyalarda yetişen çekirdekler küçük boyutlarda olsa da, birçok büyük boyutlu çekirdekten daha kaliteli olduğu da kanıtlanmıştır.
Kahve Eleği Nasıl Kullanılır?
Kahvenin seçiminde ve işlenmesinde, özellikle homojen bir kavurma elde etmek için çekirdeklerin boyutu çok önemlidir.
Çünkü kavurma işlemi küçük çekirdeklerde, büyük çekirdeklere oranda çok daha kısa sürede tamamlanır.
Çekirdeklerin boyutunu ölçmek için çiftçiler, kahve ithalatçıları ve kavurucular genellikle delik boyutu küçülen elekleri kullanırlar.
En büyük delikli elek en üste, en küçük delikli elek en alta gelecek şekilde üst üste sıralanır. Yeşil kahve çekirdekleri bu elek sırasının en üstünden dökülür. Sallanarak çekirdeklerin delilerden geçmesi sağlanır.
Her bir çekirdek, belirli bir elek boyutunda durur. İçerisinde durduğu elek, çekirdeğin elek boyutudur.
Yada bu işlem her elekte tek tek elenerek yapılır. Üst üste konulmadan, aşağı dökülen çekirdekler bir alt numaralı eleğe konulur ve tekrar tekrar elenir.
Bu ilemi farklı şekillerde yapabilen elektrikli ve otomatik makineler de vardır. Şimdi de kahve elek boyutlarına bakalım.
Kahve Elek Boyutları
Kahve elek boyutları, sayılarla belirlenir. 20’den 14’e kadar elekler bulunur. Bunlar normal çekirdekleri ayırmak içindir. Peaberry çekirdekler için 12 ve 10 ebatlarında elekler de bulunur.
Kahve elek boyutları, 64 inç üzerinden (yaklaşık 162,5 cm) üzerinden isimlendirilir. 20 numaralı eleğin delik boyutu 20/64 kadardır. İsmini de buradan alır.
Elek numarası, eleğin delik genişliği küçüldükçe küçülür. Mesela, 18 numaralı eleğin delikleri 7 mm iken, 16 numaralı eleğin delikleri 6,3 milimetredir.
Farklı ülkeler farklı boyut sınıflandırmaları kullanır ve yeşil kahve sınıflandırması için farklı yöntemler mevcuttur. Genel olarak kullanılan kahve elek boyutları aşağıdaki gibidir.
Teknik olarak kahve elek boyutlarından bahsedildiğinde, şu şekilde isimlendirilir: 17/18, 15/16, 13/14 gibi. Yani aslında tek ve çift numaralı elekler ortak bir sınıflandırma alanına girer ve iki elekten çıkan çekirdekler de aynı sayılır.
- Grade 0: 18 numaralı (7 mm delikli) elek tarafından tutulan çekirdekler.
- Grade 1: 18 numaralı delikten geçen ve 16 numaralı (6,3 mm delikli) elek tarafından tutulan çekirdekler.
- Grade 2: 16 numaralı delikten geçen ve 14 numaralı (5,5 mm delikli) elek tarafından tutulan çekirdekler.
- Grade 3: 14 numaralı delikten geçen ve 12 numaralı (4,7 mm delikli) elek tarafından tutulan çekirdekler.
- Grade 4: 12 numaralı delikten geçen ve 10 numaralı (4 mm delikli) elek tarafından tutulan çekirdekler.
Son olarak;
Kahve elek analizi, kısmen düşük maliyet nedeniyle dünya çapında birçok endüstri tarafından kullanılmaktadır. Kahve endüstrisindekilerin yanı sıra birçok endüstri standardı, orijinal olarak elek analizi kullanılarak geliştirilmiştir.
Maliyet nedenleriyle yeşil kahve elekleri genelde tel örgüden yapılır. Ortaya çıkan kare açıklıklar ölçülür ve seçilen elek derecesine göre elek toleransları verilir.
Sanayi üretimi, yuvarlak deliklere sahip elekler de bulunur. Bu eleklerde eleme işlemi elle yapılabileceği gibi, elektrikli otomatik seçenekleri de vardır.
Hepsinin temel mantığı aynı olmasına rağmen, otomatik makineler daha hızlı ve daha çok miktarda eleme işlemi yapabilir.